SZKOLNICTWO W NIEWODNEJ

Nasza Ojczyzna jeszcze w XIX i na początku XX wieku była pod zaborami. Galicja jednak, jak pisze ks. prof. Grzebień, otrzymała swobodę własnego nauczania i języka. Powstawały liczne szkoły wiejskie, w tym w Niewodnej, a następnie w pozostałych wsiach parafii. Przezwyciężano powoli analfabetyzm, zaczęto systematycznie zwalczać powszechne pijaństwo i jego ośrodki, czyli karczmy. Ruchowi temu przewodniczył Kościół. (ks. L. Grzebień, Dzieje parafii w Niewodnej, s. 39)
Zapewne wielu z nas chciałoby poznać jakie były początki naszej szkoły czy też szkół, które kiedyś znajdowały się na terenie naszej parafii. Chodzi tu o szkoły w Wiśniowej, Jazowej, Szufnarowej i Różance.
W ostatnim czasie odnalazła się "Kronika szkolna" Szkoły Podstawowej w Niewodnej. Przeglądając tę kronikę, zauważyłem, że zawiera ona bogaty materiał historyczny końca XIX oraz XX wieku. Dzięki niej możemy poznać nie tylko dzieje szkoły w Niewodnej i pobliskich miejscowości naszej parafii, ale także dzieje naszej Ojczyzny, a nawet świata.
"Kronika szkoły ludowej etatowej w Niewodnie założona w roku 1891 - (r. sz 1890/1)" - taki tytuł możemy znaleźć na pierwszej stronie. Jest też odbita okrągła pieczęć z orzełkiem i napisem: "SZKOŁA LUDOWA W NIEWODNY".
Kronika ta składa się z dwóch części. Pierwsza obejmuje lata 1890 - 1944, druga zaś lata 1948 - 1984. Początki szkoły opisane są na pierwszej stronie zatytułowanej: "Założenie szkoły ludowej w Niewodnie". Pozwolę sobie przytoczyć fragment. "Szkoła ludowa w Niewodnie zaczęła istnieć w roku 1860, jako szkoła "trywialna", a pierwszym jej nauczycielem był p. Marceli Szczerbiński tutejszy organista - który pobierał dotacje nauczycielską od gminy Niewodny i Wiśniowy (...). Do szkoły w Niewodnie przyłączyła się gmina Wiśniowa i w połowie ponosiła ciężary szkolne. Właściwie szkoły a raczej budynku szkolnego w całym tego słowa znaczeniu nie było i nie ma. Jest to sala szkolna przybudowana do organistówki a mieszkania nauczycielskiego nie było żadnego, gdyż wspomniany nauczyciel mieszkał na organistówce”.



PIERWSZA SZKOŁA W NIEWODNEJ



Początki szkolnictwa w Niewodnej były trudne. Jak już wspomniałem, cytując Kronikę szkolną z 1891 roku, w Niewodnej nie było budynku szkoły. Mieściła się ona w sali dobudowanej do organistówki, a jej pierwszym nauczycielem był organista. Mimo to, była to pierwsza szkoła w naszej okolicy, bo powstała w roku szkolnym 1859/60. Założycielem tej szkoły, podobnie jak i innych szkół w parafii, był ks. Michał Solecki, proboszcz z Niewodnej. Szkoły w pobliskich wsiach parafii (Szufnarowa, Wiśniowa, Różanka i Jazowa) powstały nieco później, bo dopiero pod koniec XIX wieku.
W dużej mierze do rozwoju szkolnictwa w Galicji, a zarazem i w Niewodnej, oprócz duchowieństwa, przyczynił się cesarz i Wysoka c.k. Rada Krajowa.
Autor kroniki, c.k. inspektor Szostkiewicz w 1892 roku na temat budowy nowej szkoły w Niewodnej, napisał: "Również wielu gminom pospieszyła Wysoka c.k. Rada szkolna krajowa z pomocą przez udzielenie bezprocentowej pożyczki na budowę nowo zorganizowanych szkół przez to nie będzie wielu nauczycieli narażonych na marnowanie swoich sił w nędznych ciasnych salkach szkolnych, zaś dzieci szkolne będą miały więcej świeżego powietrza i światła w obszernych salach szkolnych.
Gmina Niewodna również skorzystała z łaskawej ofiarności Wysokiej c.k. Rady szkolnej krajowej ponieważ otrzymała pożyczkę w kwocie 1500 (...) na nową murowaną już rozpoczętą, budującą się szkołę. Budowa szkoły już jest rozpoczęta lecz budowa jej bardzo powoli postępuje, bo ciągle deszcze przeszkadzają i nie będzie prawdopodobnie w r. 1893 ukończona. Aby oszczędzić kosztów gminie postanowiła Rada szkolna miejscowa robić cegłę własnym kosztem".
Bardzo wiele dla budującej się szkoły w Niewodnej uczynił się ks. Michał Filipek, wikariusz i przewodniczący Rady szkolnej miejscowej. Kronika szkolna, tak pisze o nim: "należy mu przyznać i tę zasługę, że się gorliwie zajmował budową nowej szkoły, co też doprowadził w krótkim czasie do skutku, gdyż na gruncie mającym półtora morga obszaru zakupionego na ten cel, wzniesiono nowy budynek szkolny murowany, kryty dachówką".
Ks. Michał Solecki nie doczekał się poświęcenia tej nowej szkoły. Zmarł 16 lipca 1893 roku. Po jego śmierci, proboszczem w Niewodnej został ks. Edward Glatzel i to on ją poświęcił. Kronika szkolna, w dalszym ciągu prowadzona przez Szostkiewicza, tak pisze o tym wydarzeniu: "Poświęcenie szkoły nowo wymurowanej w Niewodnej odbyło się dnia 25 sierpnia 1894 r. Aktu poświęcenia dokonał Wielebny ksiądz Edward Glatzel miejscowy proboszcz wobec Wielmożnych Panów c.k. starosty R. Gabryszewskiego i c.kr. inspektora A. Szostkiewicza tudzież Przewielebnego Duchowieństwa z Dobrzechowa, Oparówki i miejscowego księdza wikariusza, wielu nauczycieli z sąsiednich szkół, dziatwy szkolnej i zgromadzonych włościan.
Po mszy św. odprawionej w kościele parafialnym udali się zgromadzeni goście w procesji do szkoły, gdzie najpierw odbył się akt poświęcenia następnie przemówił do ludu ks. Edward Glatzel i w pięknych słowach przedstawił im znaczenie szkoły, zachęcił do wspólnej pracy ze szkołą nad wychowaniem dzieci i podziękował Wielebnemu Panu c.k. staroście i Wielebnemu c.k. inspektorowi za ich trudy i opiekę nad szkołą. Następnie zabrał głos c.k. starosta zaznaczając w swej mowie, ile wdzięczności winniśmy Cesarzowi, poczem przemówił c.k. inspektor zapewniając gminę, że ich grosz ciężko zapracowany wyłożony na szkołę nie pójdzie na marne, zwracając się do nauczyciela przypomniał mu jego obowiązki, następnie zachęcił dziatwę do pilnej pracy. W końcu zabrał głos miejscowy nauczyciel, jedna z dziewczątek podziękowała imieniem dziatwy szkolnej obecnym a na ostatku przemawiał wójt w imieniu całej gminy dziękując zgromadzonym członkom i przełożonym władzy za ich trudy i starania około rozszerzania oświaty i prosząc ich o dalszą opiekę".
Wspomniana szkoła przetrwała okres pierwszej i drugiej wojny światowej. Ciekawe, ale jak podaje kronika, nawet w czasie drugiej wojny światowej szkoła funkcjonowała i prowadzone byłe lekcje, chociaż przy niskiej frekwencji. Szkoła ta była szkołą jednoklasową czterooddziałową, służyła dzieciom z Niewodnej przez ponad 70 lat. Nie mogła ona jednak pomieścić wszystkich uczniów, posiadała tylko jedną salę lekcyjną. Przez wiele lat planowano jej rozbudowę, gromadzono materiały budowlane, ale do jej rozbudowy nigdy nie doszło. Lekcje odbywały sie w domach prywatnych, jak równiez w domu parafialnym. Dopiero w 1967 r. oddano do użytku nową szkołę, która istnieje do dzisiaj.



zaczerpnięte ze strony:www.szkola-niewodna.info.pl